Blokprint

• Geplaatst op 5 Januari 2021
• Door Sandra Blok
• 0

Blokprint: de oudste manier om een kleurpatroon op stof over te brengen. De vroegste bewijzen hiervan gaan maar liefst 4500 jaar terug in de tijd.

Een aantal dorpen in het district Kutch in de Indiase deelstaat Gujarat zijn beroemd om hun blokprints. Het dorp Ajrakhpur bestaat uit een immigrantengemeenschap uit de deelstaat Sindh. Iedereen hier beoefent hetzelfde ambacht.

Zo'n 40 kilometer verderop in het dorp Dhamadka leven de Maldhari gemeenschappen. Zij maken en dragen nog traditionele Ajrakh-prints: identiek tweezijdige prints op textiel van zuiver natuurlijke kleurstoffen.

Ajrakh: tweezijdige bedrukking

Het bijzondere van ajrakh is dat de stof aan beide kanten geprint wordt waarbij de afdrukken precies op elkaar passen. Je kunt de stof dus binnenstebuiten draaien. De printdiepte en kleur is aan beide kanten hetzelfde. Dit vereist grote vaardigheid en natuurlijk veel geduld.

Productie tot wel één maand

Het maken van ajrakh is een lang en moeizaam proces van "resistent" afdrukken. De stof doorloopt maar liefst 16 bewerkingsstadia, wordt meerdere keren bedrukt en geverfd en de productie kan wel een maand duren. Ajrak is prijzig omdat het het zeer arbeidsintensief is en maar op kleine schaal gemaakt wordt. Daarom zijn er ook veel blokprint-stoffen die eenzijdig bedrukt zijn.

Plantaardige en minerale kleurstoffen

Ajrak en andere blokprints kenmerken zich door geometrische patronen. Katoen of zijde wordt bedrukt met houten blokken die als een stempel dienen. Meestal (en bij Ajrak altijd) worden minerale en plantaardige kleurstoffen gebruikt. Voor het rood wordt meekrap of alizarine gebruikt en voor de blauwe kleur indigo.

Blokken voor blokprinten: houten stempels handmatig uitgesneden

Blokprinten: 4500 jaar oud

De kunst van het printen met blokken op katoenen doek wordt al meer dan 4500 jaar in India beoefend. Opgravingen van oude beschavingen in de Indusvallei leveren bewijs dat blokdruk op katoenen stof in geometrische patronen mogelijk een van de oudste drukmethoden op het Indiase subcontinent was.

Grote hoeveelheden grof geweven, met indigo geverfde stoffen werden geëxporteerd vanuit de Indusvallei naar de Perzische Golf, via de zeeroute naar Egypte en Babylon. Egyptenaren gebruikten deze blauwe doek om mummies in te wikkelen voordat ze werden begraven.

De betekenis van blauw, rood, zwart en wit

Het woord ajrakh is waarschijnlijk afgeleid van het woord azarukh, wat 'blauw' betekent in het Arabisch en Perzisch. Het blauw in de ajrakh-prints symboliseert de lucht, het rood symboliseert schemering en de nacht wordt aangegeven door zwart. De witte motieven die door de stof zijn verspreid, zijn als sterren in een donkere nacht.

Blokprints bij Via India

Blokprint-blouse van Soham Dave

Bij het label Soham Dave vind je kleding, bedrukt door printers van de blokprint-gemeenschappen uit Gujarat.

Bij het label Rias vind je kleding met gemoderniseerde versies van de traditionele blokprints met strepen en figuren in vrolijke, soms felle kleuren.