Blokprint

• Geplaatst op 5 Januari 2021
• Door Sandra Blok
• 0

Blokprint: de oudste manier om een kleurpatroon op stof over te brengen. De vroegste bewijzen hiervan gaan maar liefst 4500 jaar terug in de tijd.

Een aantal dorpen in het district Kutch in de Indiase deelstaat Gujarat zijn beroemd om hun blokprints. Het dorp Ajrakhpur bestaat uit een immigrantengemeenschap uit de deelstaat Sindh. Iedereen hier beoefent hetzelfde ambacht.

Ajrakh: bedrukking met natuurlijke kleurstoffen

Zo'n 40 kilometer verderop in het dorp Dhamadka leven de Maldhari gemeenschappen. Zij maken en dragen nog traditionele Ajrakh-prints: prints van zuiver natuurlijke kleurstoffen, aangebracht met houten stempels op textiel. Ajrakh-patronen worden op één kant van de stof aangebracht of op twee zijden tegelijk. Dit dubbelzijdig identiek bedrukken vereist grote technische vaardigheid. 

Productie tot wel één maand

Het maken van ajrakh is een lang en moeizaam proces van "resistent" afdrukken. De stof kan maar liefst 16 bewerkingsstadia doorlopen, wordt meerdere keren bedrukt en geverfd en de productie kan wel een maand duren. Ajrak is prijzig omdat het het zeer arbeidsintensief is en maar op kleine schaal gemaakt wordt.

Plantaardige en minerale kleurstoffen

Ajrak en andere blokprints kenmerken zich door geometrische patronen. Katoen of zijde wordt bedrukt met houten blokken die als een stempel dienen. Meestal (en bij Ajrak altijd) worden minerale en plantaardige kleurstoffen gebruikt. Voor het rood wordt meekrap of alizarine gebruikt en voor de blauwe kleur indigo.

Blokken voor blokprinten: houten stempels handmatig uitgesneden

Blokprinten: 4500 jaar oud

De kunst van het printen met blokken op katoenen doek wordt al meer dan 4500 jaar in India beoefend. Opgravingen van oude beschavingen in de Indusvallei leveren bewijs dat blokdruk op katoenen stof in geometrische patronen mogelijk een van de oudste drukmethoden op het Indiase subcontinent was.

Grote hoeveelheden grof geweven, met indigo geverfde stoffen werden geëxporteerd vanuit de Indusvallei naar de Perzische Golf, via de zeeroute naar Egypte en Babylon. Egyptenaren gebruikten deze blauwe doek om mummies in te wikkelen voordat ze werden begraven.

De betekenis van blauw, rood, zwart en wit

Het woord ajrakh is waarschijnlijk afgeleid van het woord azarukh, wat 'blauw' betekent in het Arabisch en Perzisch. Het blauw in de ajrakh-prints symboliseert de lucht, het rood symboliseert schemering en de nacht wordt aangegeven door zwart. De witte motieven die door de stof zijn verspreid, zijn als sterren in een donkere nacht.

Film over het maken van Ajrakh