Chanderi: een eeuwenoud weefambacht

Fantastische Chanderi-verhalen

Over de oorsprong van Chanderi gaan veel verhalen. Eén ervan is dat de oorspronkelijke garens uit een wortel gewonnen werden, de zogeheten Kolikanda-wortel. Een ander verhaal is dat de nicht van god Krishna de stof introduceerde en deze al gauw de favoriet werd van koninginnen en prinsessen van oude koninkrijken. Een derde verhaal gaat over een lap Chanderi-stof die in de kleine holte van bamboestengel werd verpakt en naar keizer Akbar verstuurd. Toen deze de stof eruit haalde, ontdekte hij tot zijn verbazing dat hij er een olifant mee kon bedekken.

De geschiedenis van Chanderi

Net als vele oude ambachten in India gaat de oorsprong van het weven van Chanderi zo ver terug in de tijd, dat niemand meer precies weet waar en hoe het begon. Toch zou het verhaal van keizer Akbar waar kunnen zijn. Deze keizer van de Mogols zwaaide in India de scepter in de tweede helft van de 16de eeuw. Er zijn talloze schilderingen bewaard gebleven met Mogols gehuld in ultrafijne stoffen. Een duik in de archieven levert op dat zelfs ver vóór de komst van de Mogols, in de 12de en 13de eeuw Chanderi-stoffen geweven werden voor koninklijke families. In de achttiende eeuw was Chanderi nog steeds onverminderd populair, zo blijkt uit de aantekeningen van een jezuïetenpriester. Hij tekende op dat Chanderi-stof koninklijke bescherming geniet en overzee geëxporteerd wordt.

Sjaal van chanderi-stof

De weeftechniek van Chanderi

Chanderi wordt geweven op traditionele “pitlooms”. Dit zijn weefgetouwen die geïnstalleerd zijn in een put van 1 meter diep. De wever zit met zijn voeten in de put.

Wever in een pitloom

De zijdedraad wordt gebruikt voor schering en fijn katoendraad voor de inslag. Voor de schering wordt de zijdegarens om klossen gewikkeld die op hun beurt over een houten frame (haspel)gerangschikt worden. Dan gaan de garens door een riet en worden rond een verticale trommel gewikkeld. Allemaal voorbereidend werk dat door specialisten gedaan wordt. Dan bindt de wever de garens aan de trommel, terwijl een ander het garen symmetrisch over twee sets metalen ogen bindt. Een ander team specialisten draait en kamt de garens en spreidt ze uit over een horizontale lat waarbij ze bamboestokken op en neer bewegen om vezels te spreiden. Zodra de schering goed ingesteld is, kan het weven beginnen. Al met al is de voorbereiding een zeer secuur werk waarbij niemand zich fouten kan veroorloven. Verlies van zijdegarens is een dure grap. De taken van het voorbereidende werk is vaak in handen van familieleden die volledig op elkaar zijn ingespeeld.

Opspannen van het scheringgaren

Beschermde status van Chanderi-stof

Chanderi-stof heeft een beschermde status in India (een soort copyright). Er zijn in Chanderi ongeveer 3500 weefgetouwen waarop de stof geweven wordt. Duizenden wevers en andere ambachtslieden zijn hiervan afhankelijk voor hun levensonderhoud. De Indiase regering heeft een verzoekschrift ingediend bij de Wereldhandelsorganisatie voor de erkenning van Chanderi-stof op internationaal niveau.

Via India verkoopt kleding van Chanderi-stof van het modemerk Soham Dave.